Bina Yapım Maliyeti ile İlgili Çalışmalar
İnşaat sektörü açısından ele alındığında maliyet, inşaat faaliyetine karar verilmesi aşamasından inşaatın tamamlanarak teslim edilmesi aşamasına kadar yürütülen üretim sürecindeki tüm aşamalarda tüketilen bütün kaynakların parasal değerinin toplamı olarak tanımlanır (Yaman ve Taş, 2007: 74). Bir binanın yeniden yapımı ile ilgili maliyetler ise genel çerçevede işçilik maliyetleri, yapı malzemelerine ilişikin maliyetler, ekipman veya makine maliyetleri, yabancı işçilik ve taşeronluk maliyetleri ve nakliye, sigorta, şantiye donanımı, idari birim vb. gibi diğer maliyetlerden oluşmaktadır
Bina yapım maliyeti ile ilgili ulusal ve uluslararası literatürde pek çok çalışma bulunmakta, ancak bunların çoğunu teknik konular oluşturmaktadır. Bu çalışmalar arasından araştırmanın konusu ile ilgili olduğu düşünülenlerden bazıları aşağıdaki şekilde incelenmiştir.
Uluslararası çalışmalar incelendiğinde ilk olarak El-Haram ve diğerleri (2002) tarafından yapılan ve yaşam döngüsü maliyetlerinin incelendiği araştırma dikkat çekmektedir. Yazarlar araştırmalarında bir binanın yaşam döngüsü maliyeti olarak binanın tasarım maliyetlerini, işletim maliyetlerini, bakım-onarım maliyetlerini ve binanın ekonomik ömrü sonundaki imha maliyetlerini değerlendirmişlerdir. Benzer şekilde Minami (2003) Japonya’da yaptığı anket çalışmasında bir postane binasının yaşam döngüsü maliyetininin; binanın yapım maliyeti, ekonomik ömrü içerisindeki bakım, onarım, güçlendirme, vb. gibi faaliyetlerine ait maliyetler ve ekonomik ömrü sonundaki yıkım maliyetlerinin tümü olarak değerlendirmiştir.
Uluslararası çalışmalardan bir başkasında öncelikle maliyet tahmini ile ilgili daha önce yapılan araştırmalara yer vermiş ve bu araştırmalar sonucunda elde edilen bulguları sıralamışlardır. Ardından, İngiltere’de faaliyet gösteren mikro, küçük, orta ve büyük ölçekli olmak üzere dört gruba ayrılmış inşaat firmalarının yöneticilerine anket uygulayarak, maliyet tahmin etme nedenleri ve metotları, maliyet tahminindeki hataların nedenleri, maliyet tahmini yapan ekipte bulunması gereken kişilerin kimler olduğu, vb. gibi konuları araştırmışlardır. Benzer bir çalışmada Elhag ve diğerleri (2005) literatür taraması ve mülakatlar sonucu elde ettikleri 67 değişkeni analiz etmiş ve inşaat maliyetlerini etkileyen en önemli faktörlerin proje tasarımı, müşteri özellikleri, proje özellikleri ve pazar özellikleri olduğunu tespit etmişlerdir. Chan (2012), Hong Kong’daki inşaat projelerinde genel yönetim giderlerinin tahmini konusunu araştırmış ve anket yoluyla elde ettiği 27 değişkenin 8 faktör altında toplandığını tespit etmiştir. Bu faktörler; yüklenici firmanın tasarım gereklilikleri, bölgenin ekonomik durumu, sigorta primleri ve faizler, projenin karmaşıklık seviyesi, tedarik anlaşmaları, saha düzeni, ilgili tarafların durumu ve proje süresidir. Bir başka çalışmada Cheng (2014), inşaat şirketlerinde görev yapan uzmanlardan elde edilen bilgiler ışığında inşaat yapım maliyetlerini etkileyen 42 değişkeni 16 değişkene indirgemiş ve inşaat maliyetleri üzerinde en etkili değişkenlerin; sözleşmenin kapsamı, proje riskleri, yönetim ve teknikler, çevre ve koşullar olduğunu tespit etmiştir.
İnşaat yapım projelerinde kalite maliyetlerinin incelendiği çalışmalardan birinde Hall ve Tomkins (2001) bir binanın yapım maliyeti unsurlarını: ön hazırlık maliyetleri, yıkım maliyetleri, temel ve altyapı maliyetleri, karkas, dış cephe, ince işler, mekanik ve elektrik tesisatı, çatı, harici işler ve tamamlama maliyetleri olarak belirlemişlerdir. Bir başka çalışmada Newton ve Christian (2006) inşaat kalitesinin binanın hem yapımı aşamasında hem de ekonomik ömrü boyunca bakım/onarım, iyileştirme, işletim, vb. gibi maliyetleri etkileyip etkilemediğini araştırmış ve özellikle tasarım kalitesinin binanın bakım/onarım ve iyileştirme maliyetleri üzerinde oldukça etkili olduğunu tespit etmişlerdir.
Bir diğer çalışmada Chau (1995), Monte Carlo simülasyon yöntemini kullanarak olasılıklı maliyet tahmini yapmıştır. Wang ve diğerleri (2012), Tayvan’da yapmış oldukları benzer bir çalışma ile simülasyon tekniği kullanarak üç ayrı inşaat projesi türetmiş ve bu projelere ait ihale fiyatlarının tespiti için orjinal bir model kurmuşlardır. Çalışma sonucunda yazarların kurdukları model aracılığıyla tahmin ettikleri 3 ayrı projenin tahmini ihale fiyatları ile gerçekleşen ihale fiyatları arasında sadece %3,21, %1 ve %1,08’lik fark olduğu görülmüştür. Başka bir çalışmada Al-Hajj ve Horner (1998), York Üniversitesi’ne ait 20 binanın bakım-onarım ve işletim maliyetlerini tahmin etmek için regresyon analizine dayalı bir model kurmuşlardır. Emsley ve diğerleri (2002) ise, yapay sinir ağları kullanarak inşaat yapım maliyetlerinin hem maliyetler hem de müşteriye mal oluşunun tahmin edilebileceği bir model oluşturmayı hedeflemişlerdir. Araştırma sonucunda yazarlar, bina yapım maliyetinin yapay sinir ağı modeli kullanarak doğrusal regresyon modellerine göre daha düşük MAPE değeri ile tahmin edilebileceğini tespit etmişlerdir. Benzer bir çalışma ile Lowe ve diğerleri (2006), henüz proje aşamasında bulunan bir binanın nihai yapım maliyetlerinin tespit edilebilmesi için regresyon ve yapay sinir ağı modeli kullanmışlar ve yapım maliyetlerini proje ile ilgili değişkenler, inşaat alanı ile ilgili değişkenler ve inşaatın tasarımı ile ilgili değişkenler olarak üç ana başlıkta gruplandırmışlardır.
Yapım maliyetini etkileyen faktörlerle ilgili yapılan ulusal çalışmalara, Çıracı ve diğerlerinin (1996) tasarladıkları, konutlarda maliyet tahmini için doğrusal çoklu regresyon analizine dayalı model örnek olarak verilebilir. Benzer bir çalışmada Dorum ve diğerleri tarafından (2006) yapılmış ve yazarlar zemin sınıfı ve deprem bölgelerindeki farklılıkların kaba yapı maliyetlerine olan etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda Z1 ve Z4 zemin sınıfı arasında %22, deprem bölgesi açısından ise 1. ve 4. derecede deprem bölgesi arasında %14 seviyelerinde maliyet farklılığı olduğu tespit edilmiştir. Bir diğer çalışmada Yaman ve Taş (2007), bina yapım maliyetlerini tahmin etmek için bir model geliştirmiş ve bunun Türkiye inşaat sektöründe uygulanmasını amaçlamışlardır. Sönmez (2008) ise, parametrik ve olasılık tekniklerin avantajlarını içeren ve bu tekniklerin bir arada kullanılabileceği bir metot geliştirmeyi amaçlamış ve bunun için regresyon analizi ve bootstrap (yeniden örneklem) tekniklerini birleştirmiştir